สมเด็จพระวันรัต(ทองอยู่)กับจุดกำเนิดตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราชและราชงวศ์จักรี

พอ.สมิง จันทวโร added 7 new photos.

4 mins

สมเด็จพระวันรัต(ทองอยู่)กับจุดกำเนิดตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราชและราชงวศ์จักรี

สมเด็จพระวันรัตน์ (ทองอยู่) นี้ อยู่วัดบางหว้าใหญ่ (วัดระฆังฯ) เป็นพระอาจารย์ ของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยด้วย ต่อมาเมื่อสิ้นรัชสมัยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี มีเหตุการณ์บังคับให้ต้องสึกออกมารับราชการ เป็นพระยาพจนาพิมล ในสมัยรัชกาลที่ 1

หลักฐานสำคัญประการหนึ่ง ซึ่งเป็นอนุสรณ์แห่งการปฏิบัติธรรมของพระองค์ท่านแต่ครั้งนั้น และยังคงเหลืออยู่เป็นประจักษ์พยาน ให้อนุชนรุ่นหลังได้เห็นสืบมาจนบัดนี้ ก็คือ พระแท่นสำหรับทรงเจริญวิปัสสนากรรมฐาน ซึ่งประดิษฐานอยู่ในโบสถ์น้อย หน้าพระปรางค์ เป็นพระแท่นทำด้วยไม้กระดานแผ่นเดียว มีขนาดใหญ่โตกว่าไม้กระดานแผ่นใดๆ ที่เคยพบเห็นกันมา

ณ โบสถ์น้อยเก่าแก่ดั้งเดิมของวัดแจ้งนี้เอง เป็นสถานที่ซึ่งสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีได้เสด็จประทับ ขณะทรงผนวช เมื่อตอนใกล้จะสิ้นรัชกาล นักประวัติศาสตร์คนสำคัญท่านหนึ่งแจ้งว่าพระองค์ท่าน ถูกปลงประชนม์ทั้งๆ ที่ยังทรงอยู่ในสมณเพศ ในโบสถ์น้อยนี้ เมื่อวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2325 เวลาก่อนเที่ยงวัน (เสทื้อน ศุภโสภณ , 2527 : 70)

นอกจากที่พระตำหนักแพ หน้าวัดอรุณฯ แล้ว บางครั้งก็ยังทรงพระราชอุตสาหะ เสด็จไปเจริญวิปัสสนากรรมฐาน จนถึงวัดอินทาราม (วัดบางยี่เรือนอก หรือวัดบางยี่เรือใต้) อยู่เป็นเวลานานติดต่อกันถึง 5 วัน 5 คืน เมื่อคราวที่ได้โปรดให้จัดงานบำเพ็ญพระราชกุศลสักการะ พระบรมอัฐิสมเด็จกรมพระเทพามาตย์พระบรมราชชนนีเมื่อปีพ.ศ.2319 พร้อมกับโปรดให้บูรณะปฏิ -สังขรณ์วัดนี้อย่างขนานใหญ่ มีเรื่องราวกล่าวไว้ในพระราชพงศาวดารฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ตอนหนึ่ง ดังนี้

" ณ วันจันทร์ เดือนอ้าย ขึ้น 15 ค่ำ เชิญพระอัฐิสมเด็จพระพันปีหลวง ลงเรือแห่แต่ฉนวนน้ำเข้าไปในพระเมรุวัดบางยี่เรือใน นิมนต์พระสงฆ์สพสังวาสหมื่นหนึ่ง ถวายพระมหาทานเป็นอันมาก สมเด็จพระพุทธเจ้าอยู่หัวทรงศีลบำเพ็ญพระธรรม แรมอยู่พระตำหนักวัดบางยี่เรือนอก 5 วัน แล้วให้ทำกุฏิถึง 120 กุฏิ แล้วให้บูรณะปฏิสังขรณ์พระพุทธรูป และพระเจดีย์ วิหาร คูริมพระอุโบสถนั้นให้ขุดลงแล้วปลูกบัวหลวง ชำระแผ้วถางให้กว้างออกไปกว่าแต่ก่อน แล้วอาราธนาพระสงฆ์ฝ่ายคณะวิปัสสนามาอยู่ ณ กุฏิซึ่งทำถวาย ให้ข้าทูลละอองฯ ไปปรนนิบัติ แล้วเสด็จฯ ไปถวายพระราโชวาทแก่พระสงฆ์ โดยอธิบายซึ่งพระองค์บำเพ็ญได้ให้ต้องด้วยวิธี จะได้บอกบุญปฏิๆ ศาสนาสืบไป "

พอจ.สมิง จันทวโร
เรียบเรียง